Do nhiều nguyên nhân, số bệnh nhân bỏ điều trị HIV đang gia tăng, ảnh hưởng lớn đến thành quả và công tác phòng, chống HIV của tỉnh.
Bỏ điều trị vì nhiều nguyên nhân
Theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, những năm trước, bình quân mỗi năm, số bệnh nhân nhiễm HIV trên địa bàn tỉnh bỏ điều trị ARV từ 3 đến 5 ca; riêng tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh từ 1 đến 2 ca. Thế nhưng, năm 2023 và 4 tháng đầu năm 2024, số ca bỏ điều trị tại trung tâm lên đến 45 ca, tập trung hầu hết là người nhiễm HIV ở TP. Nha Trang. Theo bác sĩ Tôn Thất Toàn – Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, tháng 6-2023, sau khi các phòng khám đa khoa khu vực ở Nha Trang giải thể, 444 bệnh nhân nhiễm HIV trên địa bàn thành phố được chuyển lên Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh để điều trị, trong đó có 45 bệnh nhân không muốn xin phiếu chuyển tuyến để nhận thuốc bảo hiểm y tế và bỏ điều trị.
Chuẩn bị thuốc ARV cho bệnh nhân nhiễm HIV ở Trung tâm Y tế thị xã Ninh Hòa.
Trong số bệnh nhân bỏ điều trị, có bệnh nhân do đi làm ăn xa không có mặt ở địa phương; có người sợ bị lộ thông tin nên bỏ điều trị và tự ra ngoài mua thuốc uống; bệnh nhân là người nghiện chích m.a t.úy thì có tâm lý buông xuôi… Anh N.T.T (ở Nha Trang) bị nhiễm HIV 3 năm nay, lây từ bạn tình đồng giới. Sau khi xét nghiệm phát hiện bị nhiễm HIV, anh T. đã tham gia điều trị tại Phòng khám Đa khoa khu vực số 3. Khi phòng khám giải thể, anh T. được chuyển lên khám và điều trị tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh. Tuy nhiên, lo lắng sợ bị lộ thông tin nên anh T. bỏ điều trị và tự ra ngoài mua thuốc uống. Cũng lây nhiễm HIV từ bạn tình cùng giới, anh C.V.K (ở thị xã Ninh Hòa) tham gia điều trị thuốc ARV 1 năm. Trong thời gian điều trị, với tâm lý lo sợ bị kỳ thị và muốn giấu thông tin với gia đình, anh K. vào TP. Hồ Chí Minh kiếm việc làm và bỏ điều trị.
Bà Hồ Minh Mi – Phó Trưởng Cơ sở điều trị Methadone, chuyên trách HIV của Trung tâm Y tế thị xã Ninh Hòa cho biết, năm 2023, trung tâm ghi nhận có 3 ca bỏ điều trị, đến năm 2024 có 1 ca quay lại điều trị. Cũng như các địa phương khác, số người nhiễm HIV bỏ điều trị trên địa bàn thị xã Ninh Hòa phần lớn là nam giới, đi làm ăn xa, người có quan hệ t.ình d.ục đồng giới sợ bị lộ thông tin, sợ kỳ thị…
Nhiều hệ lụy
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có gần 1.530 bệnh nhân nhiễm HIV đang được quản lý. Có 4 cơ sở thực hiện điều trị ARV cho gần 1.230 bệnh nhân, gồm: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, Trung tâm Y tế Cam Ranh, thị xã Ninh Hòa và huyện Diên Khánh.
Bác sĩ Tôn Thất Toàn cho biết, do HIV là bệnh mạn tính nên người bệnh cần phải dùng thuốc đều đặn hàng ngày để ức chế vi rút. Việc sử dụng thuốc ARV phải theo chỉ định của bác sĩ chuyên môn. Nếu sử dụng không đúng phác đồ điều trị có thể gây ra các tác dụng phụ và làm giảm hiệu quả điều trị. Do đó, bệnh nhân HIV/AIDS nên tuân thủ chế độ uống thuốc đều đặn và thường xuyên đi khám để được bác sĩ theo dõi sức khỏe. Sử dụng thuốc ARV đúng cách thì chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV được cải thiện, có khả năng lao động và làm việc như người bình thường. Ngoài ra, điều trị bằng thuốc ARV còn giảm nguy cơ lây truyền HIV sang người khác, nhất là làm giảm khả năng lây truyền HIV qua quan hệ t.ình d.ục, từ mẹ sang con. Nếu bỏ điều trị hoặc uống thuốc không đều sẽ không ức chế được vi rút, làm suy yếu hệ miễn dịch, dẫn đến n.hiễm t.rùng cơ hội từ nhẹ đến nặng, có thể t.ử v.ong. Nguy hiểm hơn, việc tự ý điều trị không đúng phác đồ gây tình trạng nguy cơ kháng thuốc cao trong cộng đồng, từ đó làm tăng nguy cơ lây lan chủng kháng thuốc.
Bên cạnh số lượng người nhiễm HIV bỏ điều trị gia tăng, từ tháng 6-2023, Phòng khám chuyên khoa HIV/AIDS thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh phải tiếp nhận 444 bệnh nhân chuyển từ Trung tâm Y tế TP. Nha Trang nên gây quá tải tại đây. Hiện nay, Phòng khám chuyên khoa HIV/AIDS của trung tâm điều trị cho gần 830 bệnh nhân, trong khi cơ sở vật chất ở đây chật hẹp, chưa đảm bảo cho công tác tư vấn, xét nghiệm… Mặt khác, do cơ chế đấu thầu nên nguy cơ thiếu thuốc điều trị ARV ở các cơ sở điều trị HIV/AIDS trong nước nói chung và tỉnh Khánh Hòa nói riêng có thể xảy ra trong thời gian tới. Từ năm 2024, Dự án Quỹ toàn cầu sẽ không hỗ trợ kinh phí mua thẻ bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV đang điều trị ARV, nguồn kinh phí mua thẻ sẽ sử dụng nguồn ngân sách địa phương. Tuy nhiên, đến nay, nguồn kinh phí này chưa được duyệt cũng là một rào cản trong việc duy trì điều trị ARV liên tục cho bệnh nhân nhiễm HIV trên địa bàn tỉnh.
“Chúng tôi mong muốn có sự chung tay của các cấp, ngành sớm giải quyết những vướng mắc nêu trên để công tác phòng, chống HIV/AIDS ở tỉnh được duy trì, triển khai tốt trong thời gian tới”, bác sĩ Tôn Thất Toàn kiến nghị.
Tương lai ‘xóa sổ’ HIV đang đến gần?
Đột phá trong những trường hợp điều trị HIV có thể là hy vọng để thế giới sớm tìm ra phương pháp chữa khỏi căn bệnh thế kỷ này.
Những dấu hiệu tích cực trong thử nghiệm điều trị HIV đều có thể là hy vọng tìm ra lời giải cho căn bệnh này. Ảnh: News Medical.
Hy vọng về một giải pháp điều trị bệnh HIV/AIDS được nhen nhóm sau khi thế giới mới đây xác nhận người thứ 5 được chữa khỏi.
Hôm 20/2, các bác sĩ ở California, Mỹ đã xác nhận ông Paul Edmonds trở thành người thứ 5 trên thế giới được chữa khỏi HIV khi dùng liệu pháp ghép tế bào gốc để điều trị bệnh bạch cầu tủy cấp tính.
Điểm chung ở cả 5 bệnh nhân là khi sử dụng cấy ghép tế bào gốc đã xuất hiện đột biến hiếm gặp CCR5 Delta 32, với chỉ 1-2% dân số mang đột biến này.
Virus HIV sử dụng CCR5 như một đồng thụ thể, hay như “cánh cửa” để xâm nhập vào tế bào. Với đột biến Delta 32, thụ thể CCR5 không còn để virus đi qua, tiến vào tế bào, giúp người bệnh tránh nhiễm HIV, theo Nature.
Những trường hợp chữa khỏi HIV tuy ít, nó cũng mở ra những hiểu biết và kỳ vọng để thế giới từng bước tìm ra phương pháp điều trị căn bệnh vốn được coi là “án tử” với những người mắc phải.
Những phát hiện mới nhất
Trong một nghiên cứu được nhóm các trường đại học tại Trung Quốc phối hợp, các nhà nghiên cứu đã công bố bước tiến trong phát triển vaccine chống lại virus HIV, theo Global Times.
Nghiên cứu được đăng tải trên website HKUMed hôm 31/1 cho biết các nhà khoa học đã thử nghiệm trên khỉ và phát hiện vaccine DNA tăng cường PD-1 có thể tạo ra khả năng miễn dịch cho tế bào T CD8 đặc hiệu ở khỉ bị nhiễm AIDS.
Những con khỉ được tiêm vaccine đã không còn phát hiện AIDS trong 6 năm mà không cần điều trị bằng thuốc kháng virus. Nghiên cứu này cung cấp thêm những thông tin về phát triển vaccine tăng cường PD-1, hứa hẹn trở thành vaccine DNA có thể phòng ngừa và như liệu pháp miễn dịch bệnh AIDS.
“Hy vọng rằng vaccine này có thể được sử dụng độc lập hoặc kết hợp với các biện pháp can thiệp y sinh khác cho những người mắc HIV trong tương lai”, Chen Zhiwei, trưởng nhóm nghiên cứu trên, cho biết.
Nếu phương pháp này hiệu quả ở người, một loại vaccine điều trị virus HIV-1 mà không cần thuốc kháng virus sẽ được nhân rộng.
Hiện tại, vaccine đang ở thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 để kiểm tra xem liệu kết quả tích cực có thể xuất hiện ở người hay không, dự kiến được công bố vào giữa năm nay.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu thừa nhận vẫn còn chặng đường khá xa để kiểm chứng độ hiệu quả của vaccine trong điều trị HIV/AIDS.
Lu Hongzhou, Giám đốc Bệnh viện Nhân dân số 3 Thâm Quyến, nói rằng động vật không thể hiện phản ứng miễn dịch đầy đủ ở người, do đó, khó đ.ánh giá khả năng phản ứng và nhân lên của virus HIV.
Ngoài ra, khả năng đột biến nhanh và né miễn dịch cũng là trở ngại với những nghiên cứu vaccine HIV.
Các nhà khoa học vẫn trên đường tìm cách điều trị HIV/AIDS. Ảnh: YaleNews.
Một nghiên cứu khác tập trung vào việc thu hẹp các ổ chứa virus HIV tiềm ẩn. Ổ chứa HIV tiềm ẩn là các tế bào bị nhiễm HIV nhưng không hoạt động sản sinh virus HIV mới.
Với tình trạng này, bệnh nhân HIV phải liên tục dùng thuốc điều trị HIV, nếu không, những ổ chứa tiềm ẩn có thể hoạt động và sản sinh virus mới, theo Managed Healthcare Executive.
Trong nghiên cứu được đăng trên Tạp chí về Bệnh truyền nhiễm, các nhà khoa học thuộc Đại học Bắc Carolina đã thử nghiệm thuốc trị ung thư Zolina kết hợp liệu pháp miễn dịch trên 9 bệnh nhân.
Kết quả thu được những tác động khiêm tốn đến khả năng kháng virus và thu hẹp ổ chứa HIV tiềm ẩn, song không duy trì được lâu dài.
“Cách tiếp cận này đã có thể giảm ổ chứa virus, nhưng mức giảm không đáng kể để có ý nghĩa thống kê”, David Margolis, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.
Nhiều thách thức phía trước
Kể từ khi những ca AIDS đầu tiên được phát hiện vào năm 1981, đến nay, HIV/AIDS đã g.iết c.hết khoảng 40 triệu người và vẫn là tình trạng sức khỏe nghiêm trọng toàn cầu, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Hiện chưa có phương pháp điều trị virus HIV. Dù các liệu pháp kháng virus được chứng minh hiệu quả trong kiểm soát lây nhiễm, việc tạo ra thuốc đặc trị AIDS và vaccine ngừa HIV vẫn đang là bài toán với các nhà khoa học.
Những trường hợp được chữa khỏi HIV có thể là tia hy vọng, song một thực tế là ghép tế bào gốc cần nhiều yếu tố như người hiến tặng, quy trình phức tạp và đột biến siêu hiếm khiến đây khó trở thành cách điều trị HIV quy mô lớn, ông Lu Hongzhou nhận định.
Bất chấp khó khăn, các nhà khoa học tin rằng với phát triển của khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế, một thế giới “không còn AIDS” sẽ không phải điều viển vông.
